Chwytliwy tytuł, mam nadzieję, ale to nie będzie felieton o sukniach ślubnych Kleinfelda. Nie będzie też o nowym, ulubionym temacie modowej prasy branżowej, sugerującej, że po epidemicznym lockdownie, ludzie będą kupować tylko wygodne, domowe, bawełniane ciuszki. Będzie o dresowym stanie umysłu, który stał się tematem wystawy „Orlean” Sebastiana Kroka i jego obrazów wykonanych na szczególnym rodzaju podobrazia, bo na samochodowych maskach. Wszystkich interesujących się bardziej modą niż sztuką, proszę o pozostanie. Te dwie kategorie są tu mocno sprzęgnięte. Tym razem jednak kategoria „mody” pojawi się w znaczeniu szerszym niż tylko historia ubioru, czy kostiumologia. Przywołana zostanie jako zjawisko kształtujące konkretną część społeczeństwa, jego ubiór, zachowanie, słownictwo, światopogląd, wreszcie markę samochodu, którym podróżuje.
Jak zwykle bywa, aby zrozumieć „dzisiaj” wypada cofnąć się do „wczoraj”. W polskiej rzeczywistości większość mechanizmów zostało uruchomionych w 1989. Pod wieloma względami był to rok rozłamu w polskim społeczeństwie, który stawał się z biegiem lat coraz bardziej wyrazisty. Niektórym udało się odnaleźć w nowej sytuacji, innym przeciwnie. W kolejnych otwarciach pokoleniowych rzesza ludzi pozbawionych perspektyw, patrząc na tych, którym się powiodło, pogrążała się w coraz większym marazmie i frustracji. Niepewność wyborów, przyszłości, tego co stabilne a co chwiejne przekształciło Polskę w przestrzeń konfrontacji różnych sposobów na życie. Efektem tego było m.in. pojawienie się w latach 90 XX wieku subkultury dresiarzy. Nie mogąc osiągnąć poziomu konsumpcji warstw będących, jak nazywa to socjologia grupami odniesienia, wytworzyła ona własny etos i zasady funkcjonowania.
Idąc tropem antropologicznych teorii opisujących tego typu kontrkultury (tzw. subkultury twarde) wyraźny jest w nich podział na „swoich” i „obcych”. Panuje tu kult siły fizycznej i prawdziwego mężczyzny. Środowiska te dają swoim członkom odpowiedź na trudne pytania, wskazują wroga, który jednoczy. Tworząc zestaw norm innych niż w kulturze oficjalnej, pozwalają im myśleć o sobie samych w kategoriach pozytywnych. Rozniecają w nich dumę ze swojego miejsca, bynajmniej nie na szczycie drabiny społecznej, a raczej na jej dołach. Dzięki wizualnym elementom członkowie tych subkultur rozpoznają się, co daje im poczucie więzi, zadowolenia i bezpieczeństwa.
W przypadku subkultury polskich dresiarzy, która przepoczwarzając się funkcjonuje także we współczesnej Polsce, odzież sportowa – dres – oprócz funkcji rozpoznawczej, scalającej grupę, stanowi symbol cenionej przez jej członków siły fizycznej i męskości. Z drugiej strony staje się zewnętrzną manifestacją pogardy dla wyścigu szczurów, w której uczestniczą warstwy uprzywilejowane, podporządkowujące się biurowo-bussinesowemu dresscodowi.
Jednym z tych scalających wizerunkowo dla omawianej grupy elementów jest samochód, szczególnie pożądane BMW. Auto staje się w tej scenerii rodzajem „modowej ozdoby”. Zaspokaja dwie potrzeby: nadaje większe znaczenie we własnych oczach samemu ozdobionemu i wyróżnia go spośród innych. Na karoseriach tych aut – co nie umyka bacznemu oku artysty – prezentowane są często przekonania ich właścicieli. Kolory, przemalówki, różnorodne akcesoria np. nalepki są efektem przemyślanej i celowej estetyzacji ich powierzchni. Aż nadto jednak widać, że ten samochód-ozodoba to w istocie wieziony z niemieckiego złomowiska szrot. Pokryty grubą warstwą tandetnego pudru wrak, miał stać się symbolem statusu społecznego, spełnieniem snów o potędze i wolności wyboru. Tymczasem droga polskiego samuraja, jak napisał Stach Szabłowski, nie wiedzie do kalifornii lecz krąży osiedlowymi uliczkami w drodze do kebaba lub sklepu 24 h.
Prace Sebastiana Kroka swoim nadmiarem: farby, kształtów, ledowym światłem podświetlającym prace, wprowadza widza w szczególny stan narkotycznej, wizualnej deformacji. Przywołują go zresztą niektóre tytuły obrazów „Coco Cherry”, „Clonazepan”. Nie ma tu jednak ataku i agresji. Artysta, jak sam deklaruje, „traktuje dresa z czułością. Widzi jego zagubienie w neoliberalnej rzeczywistości, w której przyparty, zdezorientowany poszukuje oparcia w nacjonalistycznych narracjach”. (…) „Tylko czułe i pełne troski spojrzenie na drugiego człowieka pozwala spojrzeć na świat z jego perspektywy”. To zdanie autora jest, jak sadzę, najlepszym przewodnikiem po wystawie Orlean. Pejzaż polski Sebastiana Kroka nie usprawiedliwia kiczu ziejącego z artefaktów związanych z częścią polskiego społeczeństwa, nie tłumaczy zewnętrznymi okolicznościami historycznymi bylejakości trybu życia, obnaża infantylność percepcji religii czy patriotyzmu w tym wydaniu, ale nie czyni tego z poczuciem wyższości. Artysta po prostu widzi tę codzienność i nie odwraca się od niej. Daje jej portret, takim jakim ona jest.
Sebastian Krok, ORLEaN, Wizytująca Galeria, Warszawa, wernisaż odbył się 20.06.2020 wystawa czynna do 31 lipca 2020.
Say yes to the Dress – amerykańska produkcja telewizyjna typu reality tv (TLC) związana z tematem sukien ślubnych /Kleinfeld Manhattan/
sztukomodnie 