Dzieła sztuki należą do przedmiotów, które jak żadne inne budzą i budzić mają w odbiorcach rodzaj cielesnej reakcji, nazywanej w humanistyce afektem. Owo doświadczenie uruchamiać może skrajne emocje: od radości i przyjemności po wstręt, strach, a nawet gniew. Praca Mai Kitajewskiej swoją pogodną kolorystyką i lśnieniem koralików przyciąga, by w kolejnej sekundzie zaniepokoić uwiądem kwiatów, które imituje. Tytuł instalacji odsyła do freudowskiej zasady przyjemności, bo rozpięta jest pomiędzy dwoma wpisanymi w ludzką psychikę popędami: erotycznym (Eros) – niosącym kreatywność, harmonię, seksualność, reprodukcję i przetrwanie oraz popędem śmierci (Thanatos), który odpowiedzialny jest za destrukcję, agresję i samozniszczenie.
Czy ten sam klucz możemy zastosować przy odbiorze sztuki dawnej? Jeśli przyjrzymy się treściom i symbolice malarstwa religijnego, bije z nich pozytywna nadzieja na życie wieczne. Pysznie skrzące się mozaiki bizantyńskie, czy też ozdobione złotem płatkowym malarstwo włoskiego quattrocenta pieściło ludzkie oko blaskiem i dawało patrzącemu estetyczną rozkosz, z drugiej jednak strony zmuszało do myślenia o śmierci, sądzie i możliwej wiecznej karze. Do podobnej narracji wanitatywnej odwoływały się holenderskie martwe natury XVII wieku. Przedstawione na nich piękne, cieszące oko bukiety ostatecznie miały przecież zgnić, przeminąć – podobnie jak ludzie, bo jak napisano w Biblii: „Człowiek narodzony z niewiasty jest bardzo krótkich dni, a pełen jest frasunków. Wyrasta jako kwiatek i bywa podcięty, przemija jako cień” (Biblia Brzeska). „Wszelkie ciało trawa, a wszelka chwała jego jako kwiat polny. Uschła trawa i opadł kwiat, lecz słowo Pana naszego trwa na wieki” (Biblia Jakuba Wujka).
Zestawiając pracę artystki współczesnej Mai Kitajewskiej Poza zasadą przyjemności IV (2020) z obrazem Madonna z Dzieciątkiem (ok.1430) Paolo Uccella, jednego z najsłynniejszych malarzy wczesnego renesansu, chcemy zaprosić publiczność do skonfrontowania się z własnymi odczuciami i wejścia w dialog z tymi dziełami sztuki, odległymi w czasie, choć być może nie w swojej idei?
Pokaz pracy Mai Kitajewskiej Poza zasadą przyjemności IV w dniach 18 października – 9 listopada 2022 r. w Zamku Królewskim w Warszawie w przestrzeni wystawy czasowej Paolo Uccello – Madonna z Dzieciątkiem / Galeria Arcydzieł.
Tekst do wydarzenia Maja Kitajewska & Paolo Uccello. Blask nieziemskich rozkoszy z cyklu Klucz w Zamku, który prowadzę w Zamku Królewskim w Warszawie / 26.10.2022.
Klucz w Zamku – mój autorski cykl spotkań na żywo z polskimi artystkami i artystami w przestrzeni ekspozycyjnej Zamku Królewskiego w Warszawie. Podczas wydarzenia dzieło sztuki współczesnej, zestawiane jest z wybranym obiektem z kolekcji muzealnej, wchodzi z nią w ciekawy i intrygujący dialog, ujawniając nieoczywiste na pierwszy rzut oka związki, inspiracje, zapożyczenia z epok minionych. To propozycja dla miłośników sztuki współczesnej, ale i tej dawnej, bo kluczem do zrozumienia „dzisiaj” jest „wczoraj”, także w sztuce. WSTĘP WOLNY. Wejście na wydarzenie Bramą Senatorską od strony Pałacu Ślubów (plac Zamkowy 6).
Więcej informacji o cyklu > na stronie internetowej Zamku.
sztukomodnie 